Barbera – pochodzi z włoskiego Piemontu. Cechuje ją mała ilość tanin, ale wysoka kwaśność. Dlatego rzadko produkuje się z niej wina jednoszczepowe. Nadaje się do starzenia. W Słowenii uprawia się ją wyłącznie w regionie Primorska, głównie w Dolinie Vipavy. Nie jest rozpowszechniona, choć w ostatnich latach zyskuje na popularności.
Cabernet franc – odmiana ta pochodzi z Francji. W wyniku krzyżowania cabernet franc z sauvignon blanc uzyskano cabernet sauvignon. Jest to szczep ciepłolubny, dlatego w Słowenii uprawia się go jedynie na najcieplejszych stanowiskach w słoweńskiej Istrii (w regionie Primorska). Pomimo ciekawego aromatu jest uprawiany przez nielicznych winiarzy, którzy specjalizują się w pracy z nim.
Cabernet sauvignon – najczęściej pojawia się w cuvée, które są podobne do bordeaux. Jest to odmiana, która obok chardonnay jest najczęściej uprawiana na świecie. W Słowenii uprawia się go wyłącznie w regionie Primorska. W ostatnich latach coraz bardziej popularne są cabernet sauvignon z krajów nowego świata. Z badań genetycznych wynika, że odmiana ta powstała ze skrzyżowania cabernet franc i sauvignon blanc. W Słowenii zajmuje ok. 2,8% upraw.
Cipro – nadal wyjątkowo rzadka odmiana. W słoweńskiej Istrii uważana za odmianę autochtoniczną, jednak prawdopodobnie pochodzi z Grecji. Była uprawiana w Istrii już przed wiekami, ale w XX stuleciu prawie wymarła. Ponownie odkryta dopiero pod koniec ubiegłego wieku. Obecnie szybko zyskuje na popularności.
Cipro, rys. Dariusz Buraczewski
Frankinja (blaufränkisch, kékfrankos, lemberger) – część osób pewnie się zdziwi, że umieściłem tu blaufränkisch. Polska wikipedia nie wspomina nawet, że jest ona uprawiana w Słowenii. Zwykle można znaleźć informacje, że odmiana ta pochodzi z Europy Środkowej, mniej więcej z obszaru południowo-wschodniej Austrii, Słowenii, zachodnich Węgier i północnej Chorwacji. Jednak najnowsze badania niemieckich genetyków udowodniły, że szczep ten jest autochtonicznym szczepem słoweńskiej Styrii, choć obecnie uprawia się go głównie w regionie Posavje. Wchodzi w skład tradycyjnego cuvee o nazwie cviček. Modra frankinja daje wino pełne, owocowe, świeże ze specyficznym bukietem, który przypomina nieco modri pinot (pinot noir). Zapach przywodzi na myśl świeże owoce, głównie malinę i jagodę. Szczep ten nadaje się do starzenia, a pełną dojrzałość wino uzyskuje po 5-6 latach leżakowania. W Sevnicy, rodzinnym mieście Melanii Trump, co roku w czerwcu odbywa się festiwal tego wina. Dokładniej o modrej frankinji i Sevnicy pisałem tu. Obszar uprawy tej odmiany w Słowenii zajmuje ok. 3,75%.
Modra frankinja, rys. Dariusz Buraczewski
Gamay – odmiana pochodzi z Francji i powstała w wyniku krzyżowania pinot noir i heunisch weiss. Z powodu szybkiego dojrzewania udaje się na terenach z chłodniejszym klimatem. W Słowenii mało popularna. Jako wino odmianowe wytwarzane jedynie w podregionie Bizeljsko (region Posavje).
Merlot – odmiana ta pochodzi z Francji, z regionu Bordeaux. Jest to odmiana istotna dla różnych cuvée, gdyż jakościowo jest zwykle lepsza od cabernet sauvignon. Szczep ten dobrze rośnie na terenach suchych i ciepłych, dlatego w Europie traktuje się go jako późno dojrzewający. W Słowenii uprawia się go jedynie w regionie Primorska. W skali całego kraju zajmuje ok. 6,12% upraw.
Modri pinot (pinot noir) – w wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że właściwie nie istnieje poważne wino musujące, które oprócz chardonnay nie składa się także z odmiany modri pinot. Obecnie jest bardzo modnym i rozpowszechnionym na świecie szczepem, pomimo powszechnej opinii wina trudnego i kapryśnego. Wymagania tej odmiany są wysokie zarówno w uprawie jak również w procesie produkcji wina. Przyjmuje się, że pochodzi z francuskiego regionu Burgundia. Według historycznych źródeł odmiana ta jest znana ludzkości już od 2000 lat. W Słowenii uprawia się go głównie w regionach Podravje i Primorska. Jej udział w produkcji słoweńskiego wina wzrasta, jednak nadal nie jest wysoki.
Portugalka (portugieser blauer, portugais noir, portoghese nero) – w wyżej wspomnianych niemieckich badaniach wykazano, że również ta popularna w środkowoeuropejskich winnicach odmiana pochodzi ze Słowenii. Podobnie jak z modrej frankinji, z modrej portugalki otrzymuje się świeże młode wino czerwone. Wino ma ciemnoczerwony kolor, delikatny owocowy smak i świeży, przyjemny zapach. Zawartość alkoholu jak i kwaskowość jest niska, dlatego nie nadaje się do starzenia. Najczęściej sprzedaje się jako młode wino lub nie do końca sfermentowany sok (mošt). Często stanowi składnik cuvee, przede wszystkim win różowych. W Słowenii portugalkę uprawia się w regionie Posavje, a zwłaszcza w podregionie Bela krajina.
Modra portugalka, rys. Dariusz Buraczewski
Refošk (refosco d’ Istra) – oficjalnie pochodzi z Włoch, a ściślej z autonomicznego regionu Friuli, jednak w Słowenii i Chorwacji uważany za szczep autochtoniczny Istrii. Najpopularniejsza odmiana uprawiana w regionie Primorska. Daje dość lekkie i świeże wino, które nie nadaje się do starzenia. Dlatego spożywa się jako wino młode. W Słowenii jest częstym wyborem do niedzielnego obiadu, jako wino proste i smaczne, które dobrze komponuje się z daniami mięsnymi. Na słoweńskim wybrzeżu we wsi Marezige co roku odbywa się tradycjonalne święto tego wina (Praznik refoška). Szczep ten uprawiany na czerwonych ziemiach (terra rosa) Krasu daje wino teran. Jest to nazwa zastrzeżona przez Słowenię, jednak włoscy producenci refoška z Krasu (Carso) również tak nazywają swoje wina. Słoweńscy winiarze patrzą na to przez palce, gdyż w ich mniemaniu każde wino szczepu refošk na Krasie jest teranem, bez względu po której stronie granicy zostało wyprodukowane. W stosunku do Chorwatów już tak wyrozumiali nie są. Ale chorwacki teran pochodzi z Istrii a nie z Krasu. Refošk jest drugą najpopularniejszą odmianą w Słowenii i zajmuje ok. 7,42% upraw.
Refošk, rys. Dariusz Buraczewski
Syrah (shiraz) – nowy szczep na słoweńskiej ziemi. Stał się w ostatnich latach bardzo popularny, głównie za sprawą winiarzy z Nowego Świata: Chile, USA, a przede wszystkim Australii. Szczep ten pochodzi z Francji, choć nazwa wskazuje na Iran (Shiraz to miasto w Iranie). Jednak badania genetyczne wskazały, że syrah pochodzi z krzyżowania dureza i mondeuse blanche. Wymaga dużej ilości słońca, gdyż jedynie w pełnej dojrzałości wyraża swój niemały potencjał. Dlatego w Słowenii uprawiany jest jedynie w regionie Primorska.
Zweigelt – bardzo rzadka odmiana w Słowenii. W całym kraju produkcja wynosi ok. 160 hl. Szczep ten został wyhodowany w 1922 roku w Austrii przez Fritza Zweigelta. Nowa odmiana miała łączyć zalety rodzicielskich odmian (modra frankinija i pinot St. Laurent), czyli odporność na mróz, późne rozpoczęcie wegetacji i wczesne dojrzewanie. Współcześnie jest to najpopularniejsza odmiana w Austrii.
Žametovka (žametna črnina, modra kavčina, kolner blauer) – w Mariborze nad brzegiem Drawy rośnie ponad 400 letnia winorośl tej odmiany. Jako najstarsza żyjąca winorośl na świecie została wpisana do Księgi Rekordów Guinessa. Stara winorośl (Stara trta) z Mariboru nadal owocuje. Co roku jej obieranie z owoców jest kulminacją festiwalu Stare trte. Budynek, przy którego południowej fasadzie rośnie, nazwano Domem Starej Winorośli (Hiša Stare trte), w jego wnętrzu znajduje się winoteka oraz centrum informacji o winiarstwie w Słowenii. Žametovka słynie ze swej odporności na choroby. Rzadko służy do produkcji wina jednoszczepowego. Najczęściej wchodzi w skład tradycyjnych słoweńskich win kupażowanych, takich jak: metliška črnina, cviček, rdeči bizeljčan. Žametovka w decydujący sposób wpływa na charakterystykę tych win, głównie ze względu na swój kolor, kwaskowość oraz przyjemny malinowy aromat. Najpopularniejsza we wschodnich regionach Słowenii: Posavju i Podravju. Uprawia się ją również w Austrii, Chorwacji i Niemczech. Ostatnio zyskuje również popularność w Kosowie. W Słowenii jest to bardzo popularna odmiana, obszar jej uprawy zajmuje ok. 5,78%.
Žametovka, rys. Dariusz Buraczewski
Šentlovrenka (St. Laurent) – dawniej była popularna, obecnie coraz mniej znana. Prawdopodobnie pochodzi z Francji, a nazwana została po miejscowości Saint-Laurent w regionie Medoc. Jest to wcześnie dojrzewająca odmiana, odporna na przymrozki. W Słowenii najpopularniejsza w regionie Posavje, a zwłaszcza w podregionie Bela krajina. Jest jednym ze składników tamtejszego wina kupażowego metliška črnina.
Brakuje Teran!
Teran to szczep refošk, tylko na czerwonych ziemiach Krasu