Erzetič – w poszukiwaniu czarnej rebuli
Goriška brda jest chyba najbardziej znanym i prestiżowym subregionem winiarskim w Słowenii. To stąd pochodzą najdroższe i najlepiej oceniane słoweńskie wina. Przez lata zastanawiało mnie skąd to uznanie. Wina z tego subregionu, które kupowałem w marketach były raczej przeciętne. Dopiero, gdy zacząłem próbować win z wyższych cenowych półek, zszedłem z drogi heretyka.
Sukces win z Goriška brda to temat na dłuższą opowieść. Faktem jest, że tutejsi winiarze wyznaczają standardy dla całego słoweńskiego winiarstwa. Choć region ten wydaje się niewielki, to ilość winnic jest rzeczywiście zdumiewająca. Właściwie wszystkie stoki są zajęte przez winnice, co wraz z ukształtowaniem terenu daje wprost bajkowy krajobraz. Goriška brda, po włoskiej stronie granicy zwany Collio, odnosi się do wzgórz nieopodal miast Gorycja (po włoskiej stronie) oraz Nowa Gorycja (po słoweńskiej). Nazwa tego regionu tłumaczona na język polski brzmiałaby Wzgórza Gorycjańskie. Brzmi ładnie, więc tej spolszczonej wersji będę się trzymał, choć w Polsce z niereformowalnym uporem używa się nazwy włoskiej.
Region znajduje się na słoweńsko-włoskim pograniczu, a właściwie na pograniczu słoweńsko-friulińskim. Zaledwie 10 km friulinskiej równiny dzieli Wzgórza Gorycjańskie od wybrzeża Adriatyku na południu. Na północy natomiast region opiera się o Alpy. W ten sposób tworzy się unikalny mikroklimat, który przez wieki był fundamentem renomy tutejszych win. Ciepły śródziemnomorski klimat pozwala owocom dobrze dojrzewać, natomiast rześkie alpejskie powietrze utrzymuje wykształcone aromaty.
Region ten tradycyjnie związany jest z jasnymi szczepami winorośli. Za lokalne odmiany uważa się: sauvignonasse, lokalnie znany także jako jakot (przed 2004 rokiem szczep ten nazywał się tokaj, ale Węgrzy zastrzegli nazwę swojego wina, choć węgierski i gorycjański tokaj to dwie zupełnie inne historie); rebula (ribolla gialla), która zdobywa coraz większe międzynarodowe uznanie; malvazija (malvasia d’Istria bianca). Oprócz tego uprawia się także międzynarodowe odmiany: chardonnay, sivi pinot (pinot gris), sauvignon blanc. Z ciemnych odmian uprawiane są przede wszystkim francuskie odmiany: merlot, cabernet sauvignon i cabernet franc. Zwłaszcza ta ostatnia daje tu fantastyczne rezultaty. Z odmian ciemnych jedyną endemiczną odmianą jest pokalca (schioppettino), przez lata zapomniana, a dziś przeżywająca swoją drugą młodość, zwłaszcza po włoskiej stronie granicy. Pokalca nazywana jest także czarną rebulą. Jeszcze w XIX wieku była to bardzo popularna odmiana w winnicach Wzgórz Gorycjańskich. Po drugiej wojnie światowej była o włos od wymarcia. W socjalistycznej Jugosławii produkcja wina w kombinatach była nastawiona na ilość, a jakością niespecjalnie zawracano sobie głowę. Dlatego po II wojnie światowej na terenie Słowenii najpopularniejsze były odmiany winorośli, które dawały obfite plony. Pokalca się niestety do nich nie zaliczała. I prawie wymarła, zarówno po słoweńskiej, jak i włoskiej stronie granicy. Uratował ją włoski winiarz Paolo Rapuzzi, który w latach 70. XX w. do odnowienia swojej winnicy szukał endemicznych szczepów. We Włoszech już nie znalazł żadnego egzemplarza. Wybrał się więc na drugą stronę Żelaznej Kurtyny, do socjalistycznej Jugosławii. Niedaleko granicy w opuszczonej winnicy znalazł w końcu szukany szczep. Na granicy skłamał celnikom, że wiezie chrust na rozpałkę. Natomiast w szkółce ogrodniczej we Włoszech powiedział, że pobrane zrazy to odmiana refoška. W ten sposób pokalca została uratowana na włoskiej stronie granicy, a wkrótce stała się bardzo popularna. W Słowenii natomiast oprócz wciąż opuszczonej i zdziczałej winnicy, pokalcę uprawia jedynie dwóch winiarzy. Obaj zresztą swoje okazy wzięli z tej samej winnicy co Rapuzzi. Pierwszym z nich jest Primož Lavrenčič z winnicy Burja w Dolinie Vipavy, który ze względu na przepisy apelacji nie może produkować z niej wina odmianowego, a dodaje jedynie do czerwonego kupażu. Drugim miejscem jest winnica rodziny Erzetič, która jako jedyna w Słowenii produkuje z pokalcy wino jednoodmianowe.
Winnica rodziny Erzetič zajmuje 15 ha. Produkują wino w standardzie ekologicznym. Uprawiają zarówno odmiany endemiczne (rebula i pokalca) jak i kosmopolityczne: cabernet sauvignon, sivi pinot (pinot girs), sauvignon blanc, beli pinot (pinot bianco), merlot i chardonnay. Sławni w całej Słowenii stali się głównie ze względu na pokalcę, która tradycyjnie była nazywana czarną rebulą. Dziś stery w winnicy przejął Andrej, niezwykle ciepły i wrażliwy człowiek, o bardzo szerokiej wiedzy i zapale do pracy. Tego ostatniego nie może mu brakować, ponieważ uprawa ekologiczna jest dużo bardziej wymagająca od konwencjonalnej. Ponieważ naturalne opryski są wrażliwe na deszcz, wszystko zależy od pogody. Czasem musi wykonać opryski kilka razy w tygodniu, podczas gdy sąsiedzi dwa-trzy razy w ciągu sezonu!
Wina wytwarzane w winnicy rodziny Erzetič są zaskakująco świeże, zważywszy na to, że Wzgórza Gorycjańskie są jednym z najcieplejszych regionów w Słowenii. Bliskość Alp daje o sobie znać. O ile zwykle dość sceptycznie podchodzę do win musujących z regionu Przymorza (Primorje), to muszę przyznać, że penina Sentio zrobiła na mnie olbrzymie wrażenie. To wino musujące powstałe z odmian rebula (80%) i chardonnay (20%) metodą klasyczną. Zbiór winogron odbywa się bardzo wcześnie, bo zwykle jest to połowa sierpnia. Wino dojrzewało na osadzie 5 lat! To czuć. Jest bardzo delikatne, a liczne bąbelki zamieniają się w ustach w piankę. Równie udana jest rebula (ribolla gialla) z 2019 roku, czyli wino z głównego szczepu w winnicy. Jest zaskakująco aromatyczne (owoce egzotyczne). Jest to nietypowe, gdyż rebulę zazwyczaj charakteryzuje nie aromat, a pełność. W smaku bardzo gładka, przyjemna i świeża. Bardzo dobrze ułożona, przez co dla niektórych może być nudna, ale konserwatywni winomaniacy będą zachwyceni. Kolejnym ciekawym winem był sivi pinot 2018 (pinot gris), który swoim delikatnym łososiowym kolorem wskazywał na macerację skórek. Również to wino jest bardzo zrównoważone, delikatne, spokojne i świeże. W ustach miękkość nadają mu jogurtowe nuty, natomiast finisz jest owocowy. W końcu po tym miłym początku Andrej otworzył wino dla którego przyjechałem. Pokalca 2017, czyli czarna rebula, jedyna ciemna endemiczna odmiana Wzgórz Gorycjańskich. Kolor wina bardzo przypomina refoška, jest ciemno bordowe z fioletowymi refleksami. W aromacie czuć ciemne owoce, zioła i przede wszystkim mielony pieprz. W ustach bardzo przyjemne, świeże, owocowe. Wciąż zielone taniny nie przeszkadzają (nie ma ich dużo), a jedynie dodają pikanterii.
Ale rodzina Erzetič nie produkuje jedynie świeżych win. Dumą ich piwnicy są kvevri przywiezione z Gruzji. W nich dojrzewają wina z linii premium. Ja podczas wizyty miałem okazję spróbować cabernet sauvignon z 2016 roku. Wino dojrzewało w barriqe przez dwa lata i kolejny rok w kvevri. Przez ten czas wykształciło bardzo bogaty bukiet aromatów: owoce leśne, zielony pieprz, ostra papryka, migdały, zioła i nuty mineralne. W ustach wino bardzo bogate, pełne, zrównoważone, z miękkimi taninami. W smaku ostro-słodkie, miękkie, z bardzo długim (karmelowo-cynamonowym) finiszem. Wielkie wino!
Enoturyści udający się do Wzgórz Gorycjańskich kierują się zwykle do najbardziej znanych i prestiżowych piwnic: Movia, Ščurek, Simčič czy Medot. Próbują tam rzeczywiście dobrych win, ale tłumy odwiedzających te miejsca sprawiają, że zwiedzanie winnicy i degustacja tracą swój czar. Dlatego zachęcam do zejścia z tych utartych szlaków. Warto odkryć coś nowego, jak na przykład czarną rebulę. A ją znajdziecie tylko w winnicy rodziny Erzetič. Oprócz tego również inne wspaniałe wina, które niczym nie ustępują tym od bardziej znanych sąsiadów.
SlovVine 