Słoweńskie wina cz. 2 – szczepy tradycyjne
W poprzednim wpisie przedstawiłem popularne światowe szczepy uprawiane w Słowenii. Tym razem chciałem zaprezentować odmiany udomowione czy też tradycyjne. Do tej grupy zaliczam szczepy uprawiane w Słowenii od bardzo dawna, często od kilku stuleci. Czasem błędnie niektórzy uważają je za autochtony. Są to odmiany, które nadają charakter słoweńskiemu winiarstwu, a produkowane z nich wina bardzo dobrze komponują się z tradycjonalnymi słoweńskimi potrawami.
Wina białe:
Laški rizling (welschriesling) – najpopularniejsza odmiana uprawiana w Słowenii. Rośnie we wszystkich trzech winiarskich regionach kraju. Pochodzi z Szampanii we Francji. Uprawia się ją również w Chorwacji (graševina), Austrii, Włoszech i na Węgrzech. Jej popularność bierze się z odporności na choroby i pasożyty, oraz wysokiego plonowania. Należy do odmian bardzo późnych i w słabszych rocznikach nie dojrzewa dobrze, jednak mimo to nawet wtedy daje wino dobrej jakości. Jest również odporna na niskie temperatury oraz gnicie. Aromatyczne właściwości wina są raczej neutralne niż uwydatnione. Najbardziej czuć nuty mineralne. Często służy do produkcji win z późnych zbiorów. Obszar uprawy w Słowenii zajmuje ok. 15,9%
Laški rizling, rys. Dariusz Buraczewski
Malvazija (malvasia, malvasia d`Istria bianca) – pochodzi z Półwyspu Peloponeskiego, wraz z krzyżowcami dotarła do Włoch i pomału zdobywała popularność w basenie Morza Adriatyckiego. Następnie dzięki Wenecjanom jej uprawa rozpowszechniła się na terenach śródziemnomorskich. Zawędrowała nawet na Wyspy Kanaryjskie. Na terenach dzisiejszej Słowenii pojawiła się około XIII-XIV wieku. Uprawiana w regionie Primorska (druga najpopularniejsza biała odmiana w regionie), a także bardzo popularna w sąsiedniej Chorwacji. Można z niej otrzymać najróżniejsze rodzaje wina od klasycznych po musujące, pomarańczowe, dojrzewające w dębowych beczkach czy z późnych zbiorów. W Słowenii zajmuje ok 4,22% upraw.
Malvazija, rys. Dariusz Buraczewski
Rebula (ribolla gialla) – podobnie jak malvazija również rebula pochodzi z Grecji i na teren Słowenii przybyła z Włoch. Uprawiana w regionie Primorska, głównie na obszarze Goriška brda. Jest to najpopularniejsza biała odmiana wina w regionie Primorska. Pierwsze pisane wzmianki o niej w Słowenii pochodzą z roku 1256. Rebula była niegdyś bardzo cenionym winem. Charakteryzuje ją możliwości szerokiego wykorzystania, od zwykłych win, przez pomarańczowe, po wina z późnych zbiorów. W gastronomii nadaje się do podawania jako apéritif. Najczęściej serwuje się ją jednak do dań z owoców morza, ryb morskich i słodkowodnych, dań z kaczki i innych białych mięs oraz warzywnych risotto. Podobno rebula z obszaru Goriška brda bardzo dobrze komponuje się z pstrągiem. Wielkość upraw zajmuje ok. 4,6%.
Rebula, rys. Dariusz Buraczewski
Šipon (furmint) – nie do końca wiadomo skąd pochodzi ta odmiana. Niektórzy twierdzą, że jej ojczyzną są południowe Włochy. inni z kolei wskazują raczej na Słowację i Węgry, czy patrząc szerzej na region czarnomorski. Ze słoweńską nazwą wiąże się pewna legenda. W czasach napoleońskich, gdy dzielni żołnierze cesarza ustanawiali Prowincje Iliryjskie i strudzeni od dzielenia nowych europejskich granic odpoczywali w słoweńskiej karczmie podano im wino. Francuzi spróbowawszy wina, zaczęli je chwalić. »Si bon, si bon« powtarzali. Słoweńcy nie rozumiejąc języka francuskiego, myśleli, że to francuska nazwa tego szczepu i tak już zostało. Winorośl owocuje późno i zazwyczaj owoce zbiera się w drugiej połowie października. Najbardziej jest rozpowszechniona na terenie Węgier, gdzie produkuje się z niej wino jednoszczepowe, a także słynne wino tokaj (šipon stanowi ok. 70% składu tokaja). Poza Węgrami sipon uprawia się również na Słowacji (również wino tokaj), w Austrii (nazywana mosler), Chorwacji (moslavac), Rumunii i byłych republikach radzieckich. W Słowenii ta odmiana jest najbardziej popularna w regionie Podravje. Produkuje się z niej wino jednoszczepowe, ale wchodzi także w skład licznych win kupażowanych: mariborčan, haložan, ritoznojčan, janževec. Uprawa w Słowenii zajmuje ok. 4,5%.
Šipon, rys. Dariusz Buraczewski
Rumeni plavec (plavez gelber) – dawniej bardzo popularna odmiana we wschodniej Słowenii, dziś można ją znaleźć jedynie w podregionie Bizeljsko (region Posavje), gdzie uważana jest za autochtona (nie jest to jednak potwierdzone naukowo). Owoce dojrzewają późno, ale wino nie osiąga wysokiej zawartości alkoholu. Najczęściej stanowi jeden ze składników win kupażowych (bizeljčan beli, vidovo belo vino, cviček).
Rumeni plavec, rys. Dariusz Buraczewski
Kraljevina (portugais rouge) – pochodzi z Chorwacji i prawdopodobnie z regionu Posavje w Słowenii. Z powodu bujnych liści jest odporna na suszę, silne wiatry oraz gradobicie, wrażliwa z kolei na niektóre pasożyty oraz przymrozki. Osiąga wysoką zawartość cukru. Owocuje obficie i wcześnie. Rzadko produkuje się z niej wino jednoszczepowe, a jeśli już to oferuje się je jako młode wino. Najczęściej wchodzi jednak w skład win kupażowych. Jest jedną z głównych odmian używanych do produkcji tradycyjnego wina regionu Dolenjska – cvička. Obszar uprawy w Słowenii zajmuje ok. 1,5%.
Kraljevina, rys. Dariusz Buraczewski
Sauvignonasse – wino, którego największym problemem we Włoszech i Słowenii stała się nazwa. Nazywano go już: sauvignon vert, zeleni sauvignon, friulano, tocai friulano, tokaj, točaj a ostatnio nawet jakot. W Słowenii jest nazywany „pierwszą ofiarą UE”. W związku z zastrzeżeniem przez Węgry i Słowację nazwy „tokaj”, w Słowenii i Włoszech zakazano używania tej nazwy na etykietach od 2004 roku. Zamieszanie trwa już ponad dekadę. Ostatecznie, coraz popularniejsza staje się nazwa „jakot”, która powstała ze starej nazwy czytanej wspak. Nazwę wymyślił i rozpropagował Stanko Radikon, zmarły w tym roku mistrz win naturalnych. We Włoszech jest to nazwa zastrzeżona, ale Stanko zezwolił słoweńskim kolegom na jej używanie. Szczep ten jest drugim najbardziej popularnym jasnym szczepem w regionie Goriška Brda (we włoskiej części Collio). Ze źródeł historycznych wynika, że był to szczep, który we Friuli zaczął być popularny w połowie XVIII wieku. Jednak prawdopodobnie był na tych terenach znany już w wieku XIII. Ojczyzną sauvignonasse jest południowa Francja, a ściślej Prowansja. Jednak dziś już nikt jej we Francji nie uprawia. Dlatego nową ojczyzną tej odmiany jest obecnie słoweńsko-włoskie pogranicze. Wielkość upraw to ok. 1,35%.
Sauvignonasse, rys. Dariusz Buraczewski
Wina czerwone:
Refošk (refosco d’ Istra) – oficjalnie pochodzi z Włoch, a ściślej z autonomicznego regionu Friuli, jednak w Słowenii i Chorwacji uważany za szczep autochtoniczny Istrii. Najpopularniejsza odmiana uprawiana w regionie Primorska. Daje dość lekkie i świeże wino, które nie nadaje się do starzenia. Dlatego spożywa się jako wino młode. W Słowenii jest częstym wyborem do niedzielnego obiadu, jako wino proste i smaczne, które dobrze komponuje się z daniami mięsnymi. Na słoweńskim wybrzeżu we wsi Marezige co roku odbywa się tradycjonalne święto tego wina (Praznik refoška). Szczep ten uprawiany na czerwonych ziemiach (terra rosa) Krasu daje wino teran. Jest to nazwa zastrzeżona przez Słowenię, jednak włoscy producenci refoška z Krasu (Carso) również tak nazywają swoje wina. Słoweńscy winiarze patrzą na to przez palce, gdyż w ich mniemaniu każde wino szczepu refošk na Krasie jest teranem, bez względu po której stronie granicy zostało wyprodukowane. W stosunku do Chorwatów już tak wyrozumiali nie są. Ale chorwacki teran pochodzi z Istrii a nie z Krasu. Refošk jest drugą najpopularniejszą odmianą w Słowenii i zajmuje ok. 7,42% upraw.
Refošk, rys. Dariusz Buraczewski
Cipro – nadal wyjątkowo rzadka odmiana. W słoweńskiej Istrii uważana za odmianę autochtoniczną, jednak prawdopodobnie pochodzi z Grecji. Była uprawiana w Istrii już przed wiekami, ale w XX stuleciu prawie wymarła. Ponownie odkryta dopiero pod koniec ubiegłego wieku. Obecnie szybko zyskuje na popularności.
Cipro, rys. Dariusz Buraczewski
Šentlovrenka (St. Laurent) – dawniej była popularna, obecnie coraz mniej znana. Prawdopodobnie pochodzi z Francji, a nazwana została po miejscowości Saint-Laurent w regionie Medoc. Jest to wcześnie dojrzewająca odmiana, odporna na przymrozki. W Słowenii najpopularniejsza w regionie Posavje, a zwłaszcza w podregionie Bela krajina. Jest jednym ze składników tamtejszego wina kupażowego metliška črnina.
Šentlovrenka, rys. Dariusz Buraczewski
Do niektórych z powyższych odmian będę jeszcze wracał. Myślę, że ich interesujące historie zasługują na bliższe poznanie. W następnym odcinku przyjrzę się z kolei winom uznanym za stworzone na terenie dzisiejszej Słowenii, czyli odmianom autochtonicznym.
SlovVine 