Słoweńskie wina cz. 3 – rodzime odmiany
W poprzednich dwóch wpisach przedstawiłem popularne szczepy uprawiane w Słowenii, które charakteryzują miejscowe winiarstwo. Specyfikę nadają mu odmiany opisane w poprzednim wpisie, są to udomowione szczepy zrośnięte z lokalną kulturą i kuchnią. Natomiast odmiany opisane w pierwszej części serii wpływają wręcz destrukcyjnie na odrębność słoweńskiej kultury winiarskiej. Są to bowiem szczepy uprawiane na całym świecie, a produkowane z nich wina stają się, w wymiarze globalnym, coraz bardziej do siebie podobne. To ujednolicanie smaków jest podyktowane presją rynków, zgodnie ze starą zasadą, że lubimy to co już znamy.
Tym razem przedstawiam odmiany, które zostały stworzone na terenie Słowenii i są zaliczane do słoweńskich szczepów autonomicznych przez niemiecki Instytut Juliusa Kühna z siedzibą w miejscowości Geilweilerhof. Poza nielicznymi wyjątkami nawet w Słowenii są to mało znane odmiany. Zanim więc całkowicie zostaną zapomniane i znikną w potopie chardonney’ów, merlot’ów i sauvignion’ów, warto skorzystać z okazji i będąc w Słowenii spróbować któregoś z nich.
Wina białe:
Pinela (pinella) – jest to odmiana pochodząca z doliny rzeki Vipavy, gdzie jest najpopularniejsza. Znaleźć ją można również na Krasie oraz we Friuli (Włochy). W XX wieku prawie wyginęła. Obecnie zyskuje coraz większą popularność. Z tej odmiany produkuje się pełniejsze wina, które dobrze się komponują z bardziej wymagającymi potrawami.
Pinela, rys. Dariusz Buraczewski
Zelen – kolejna odmiana pochodząca z doliny Vipavy. Zelen został w Słowenii „wizytówką” autochtonicznych szczepów. Każdy zapytany o rodzime odmiany, automatycznie wskaże właśnie na zelen. Stworzono nawet konsorcjum „Zelen”, które dba o jakość produkowanego wina. Nie osiąga wysokich koncentracji cukru w owocach. Jednak swoją popularność wśród konsumentów zdobył głównie za sprawą specyficznego aromatu. Ciężko go opisać, jednak najczęściej wskazuje się na świeże owoce – gruszki i jabłka. Według słów produkujących go winiarzy, przy przelewaniu wina, aromat potrafi zdominować całą piwnicę. Wino najlepiej pasuje do lżejszych potraw, głównie do drobiu i ryb.
Zelen, rys. Dariusz Buraczewski
Vitovska grganija – odmiana pochodząca z Krasu. Uprawia się ją głównie w Słowenii, ale można ją spotkać również po włoskiej stronie granicy. Oprócz Krasu, uprawia się ją również w dolinie rzeki Vipavy oraz w słoweńskiej Istrii. Nie jest jeszcze zbyt popularna, jednak staje się coraz modniejsza. Produkowane z grganiji wino jest lekkie i świeże, co jest wyróżnikiem wśród białych win regionu Primorska.
Vitovska grganija, rys. Dariusz Buraczewski
Bela ranina (bouvier) – najprawdopodobniej jest naturalnym mieszańcem odmian beli pinot i zeleni silvanec. Od pinota wzięła swój pełny smak, natomiast od silvanca bogaty aromat. Jej nazwa międzynarodowa pochodzi od winiarza Clotara Bouviera (1853–1930), który jako pierwszy odkrył ją w swojej winnicy w Gornej Radgonii w roku 1900. Szczep ten uprawiany jest głównie w Europie Środkowej: Austrii, Słowacji, Słowenii oraz na Węgrzech. Jest to bardzo wczesna odmiana, stąd też wzięła się jej słoweńska nazwa.
Bela ranina, rys. Dariusz Buraczewski
Ranfol (štajerska belina, grobweisse) – pochodzi ze słoweńskiej Styrii. Dawniej bardzo popularna odmiana, obecnie używana przede wszystkim do produkcji win kupażowanych, głównie cvička. Jako wino jednoodmianowe praktycznie nie występuje, w całej Słowenii rocznie produkuje się ok. 550 litrów.
Ranfol, rys. Dariusz Buraczewski
Klarnica – kolejna rodzima odmiana pochodząca z doliny rzeki Vipavy. Wino ma bogatą budowę, a przyjemny smak pozostaje długo w ustach. Dobrze się komponuje do potraw gillowanych oraz serów. Niektórzy winiarze produkują z klarnicy wina musujące. Poza okolicą doliny Vipavy jest to prawie nieznana odmiana.
Klarnica, rys. Dariusz Buraczewski
Wina czerwone:
Modra frankinja (blaufränkisch, kékfrankos, lemberger) – część osób pewnie się zdziwi, że umieściłem tu blaufränkisch. Polska wikipedia nie wspomina nawet, że jest ona uprawiana w Słowenii. Zwykle można znaleźć informacje, że odmiana ta pochodzi z Europy Środkowej, mniej więcej z obszaru południowo-wschodniej Austrii, Słowenii, zachodnich Węgier i północnej Chorwacji. Jednak najnowsze badania niemieckich genetyków udowodniły, że szczep ten jest autochtonicznym szczepem słoweńskiej Styrii, choć obecnie uprawia się go głównie w regionie Posavje. Wchodzi w skład tradycyjnego cuvee o nazwie cviček. Modra frankinja daje wino pełne, owocowe, świeże ze specyficznym bukietem, który przypomina nieco modri pinot (pinot noir). Zapach przywodzi na myśl świeże owoce, głównie malinę i jagodę. Szczep ten nadaje się do starzenia, a pełną dojrzałość wino uzyskuje po 5-6 latach leżakowania. W Sevnicy, rodzinnym mieście Melanii Trump, co roku w czerwcu odbywa się festiwal tego wina. Dokładniej o modrej frankinji i Sevnicy pisałem tu. Obszar uprawy tej odmiany w Słowenii zajmuje ok. 3,75%.
Modra frankinja, rys. Dariusz Buraczewski
Modra portugalka (portugieser blauer, portugais noir, portoghese nero) – w wyżej wspomnianych niemieckich badaniach wykazano, że również ta popularna w środkowoeuropejskich winnicach odmiana pochodzi ze Słowenii. Podobnie jak z modrej frankinji, z modrej portugalki otrzymuje się świeże młode wino czerwone. Wino ma ciemnoczerwony kolor, delikatny owocowy smak i świeży, przyjemny zapach. Zawartość alkoholu jak i kwaskowość jest niska, dlatego nie nadaje się do starzenia. Najczęściej sprzedaje się jako młode wino lub nie do końca sfermentowany sok (mošt). Często stanowi składnik cuvee, przede wszystkim win różowych. W Słowenii portugalkę uprawia się w regionie Posavje, a zwłaszcza w podregionie Bela krajina.
Modra portugalka, rys. Dariusz Buraczewski
Žametovka (žametna črnina, modra kavčina, kolner blauer) – w Mariborze nad brzegiem Drawy rośnie ponad 400 letnia winorośl tej odmiany. Jako najstarsza żyjąca winorośl na świecie została wpisana do Księgi Rekordów Guinessa. Stara winorośl (Stara trta) z Mariboru nadal owocuje. Co roku jej obieranie z owoców jest kulminacją festiwalu Stare trte. Budynek, przy którego południowej fasadzie rośnie, nazwano Domem Starej Winorośli (Hiša Stare trte), w jego wnętrzu znajduje się winoteka oraz centrum informacji o winiarstwie w Słowenii. Žametovka słynie ze swej odporności na choroby. Rzadko służy do produkcji wina jednoszczepowego. Najczęściej wchodzi w skład tradycyjnych słoweńskich win kupażowanych, takich jak: metliška črnina, cviček, rdeči bizeljčan. Žametovka w decydujący sposób wpływa na charakterystykę tych win, głównie ze względu na swój kolor, kwaskowość oraz przyjemny malinowy aromat. Najpopularniejsza we wschodnich regionach Słowenii: Posavju i Podravju. Uprawia się ją również w Austrii, Chorwacji i Niemczech. Ostatnio zyskuje również popularność w Kosowie. W Słowenii jest to bardzo popularna odmiana, obszar jej uprawy zajmuje ok. 5,78%.
Žametovka, rys. Dariusz Buraczewski
Oprócz wyżej opisanych, do rodzimych odmian zalicza się także: dišečka, gnet, verbena, vrtovka, zunek. Są to jednak bardzo rzadkie szczepy, które chronione są od zapomnienia już chyba jedynie w ampelograficznym ogrodzie w Kromberku w regionie Primorska.
SlovVine 
Jestem tu nowy, stąd proszę wybaczyć naiwne pytanie. Jakie szczepy winogron dałyby się uprawiać na terenie Warmii i Mazur?
Niestety nie mam pojęcia, wpis jak i cały blog jest o słoweńskich winach 🙂 Myślę, że najlepiej byłoby podpytać w jakimś instytucie rolnictwa, albo na uniwersytecie rolniczym. Pozdrawiam
Dziękuję!